سرزمين

 
موقعيت جغرافيايي
ژاپن مجمع الجزایری است در اقیانوس آرام که در غرب ساحل شرقی قاره آسیا واقع شده است. روسیه، چین و جمهوری کره نزدیک ترین کشورها به ژاپن هستند.
کشور ژاپن از بیش از 6800 جزیره تشکیل شده است. بیشتر این جزایر بسیار کوچکند. فقط 340 جزیره بیش از یک کیلومتر مربع مساحت دارند. 98% مساحت کشور ژاپن را چهار جزیره به نامهای هوکایدو  (Hokkaido) ، هونشو (Honshu) ، شیکوکو (Shikoku) و کیوشو  (Kyushu) تشکیل می دهند و مساحت کل این کشور در حدود 378000 کیلومتر مربع است، یعنی تقریباً به اندازه مساحت فنلاند (338000 کیلومتر مربع) و یا پاراگوئه (406000 کیلومتر مربع)، اما سرزمین ژاپن به صورت خط منحنی باریکی به طول بیش از 3500 کیلومتر گسترده شده است.
درمقام مقایسه، ایران 1628000 کیلومتر مربع، استرالیا 7700000 کیلومتر مربع، ایالات متحده امریکا 9370000  کیلومتر مربع، ماداگاسکار 594000 کیلومتر مربع و انگلستان 244000 کیلومتر مربع مساحت دارند.
سرزمين
شکل کنونی جزایر ژاپن در اثر برخورد تدریجی قسمتهای مختلف متحرک قشر زمین، فعالیتهای آتشفشانی و درنتیجه تغییرات حاصل از خطوط ساحلی اقیانوس بوجود آمده است. این رویداد جغرافیایی جالب را می توان در شکل سرزمین ژاپن ملاحظه کرد. بخش بزرگی از ژاپن را کوه های مرتفع و دره های باریک بین آن ها تشکیل می دهد. درواقع 68% مساحت کشور ژاپن  کوهستانی است. اغلب مردم، مناطق مســـــطح یا تپه ای را برای زندگی انتخاب می کنند زیرا کشاورزی و دامداری و حمل و نقل کالاها در آن ها بسیار آسان تر است. کوه های ژاپن یکی از زیباترین مظاهر طبیعی آن به شمار می روند. رشته کوه آلپ ژاپن در جزیره هونشو شهرت بــــــسیار دارد اما معروف ترین کوه ژاپن کوه فوجــــی است که با ارتـــفاع 3776 متر بلندترین کوه ژاپن می باشد. یک دهم کل آتشفشانهای جهان در ژاپن قرار دارند.
محیط طبیعی ژاپن زیباست اما زندگی در این محیط با دشواری های خاصی همراه است که ژاپنی ها به ناچار با آنها خو گرفته اند. مثلاً در ژانویه 1995 در شهر کوبه (Kobe) و نواحی اطراف زلزله شدیدی رخ داد که 6398 نفر تلفات جانی دربرداشت.پس از این زلزله سازمان های عمومی و خصوصی با همکاری یکدیگر بازسازی این منطقه را به عنوان یک بخش مهم و فعال اقتصاد ژاپن برعهده گرفتند. در نتیجه این همکاری بسیاری از خسارات وارده جبران شد.
 
آب
ژاپن کاملاً در آب محصور شده است: اقیانوس آرام در شرق، دریای ژاپن در غرب، دریای شرق چین در جنوب، دریای اوخوتسوکو در شمال و دریای داخلی ستو، بین جزایر شیکوکو و هونشو. وجود اقیانوس سبب شده است که در رژیم غذایی و اقتصاد مردم ژاپن ماهی نقش مهمی داشته باشد.
رشته کوه های آتشفشانی ژاپن اغلب دارای چشمه های آب گرم طبیعی هستند. استحمام در این چشمه های آب گرم که از زیر زمین می جوشند و بالا می آیند بسیار فرحبخش است. ژاپن همچنین دارای رودخانه ها و دریاچه ها ی زیبای فراوانی است. آب نیز مانند زمین می تواند مشکل آفرین باشد. در تابستان و پاییز اغلب گردبــــــادهای عظیم و توفان های شدید گرمسیری رخ می دهد که موجب به راه افتادن سیل و لغزش گل و لای و خسارات دیگر می گردد. زلزله های شدید زیرآبی می توانند امواج عظیم و جذر و مدی مخرب به نام تسونامی (Tsunami) ایجاد کنند.
آب و هوا و فصول

مجمع الجزایر ژاپن بر روی محور تقریبی شمال-جنوب تا 3000 کیلومتر امتداد یافته است و به دلیل گستردگی طولی فراوان جزایر آن از تنوع آب و هوایی زیادی نیز برخوردار است. از هوکایدوی بسیار سرد در شمال تا جزایر کوچک نیمه گرمسیری جنوب، در هر جا آب و هوا با دیگر جاها  کمی تفاوت دارد. آب و هوا با تغـــــییر فـــصول نیز تغییر می کند. در ژاپن تقویم میلادی مرسوم است.
بهار یا هارو (haru) در ماه مارس آغاز می شود. در این زمان درختان شکوفه می دهند و روزها گرم تر می شوند. در ابتدا شکوفه های درختان آلوی ژاپنی به رنگ های مختلف پدیدار می شود و سپس درختان هلو به شکوفه می نشینند. تقریباً در اواخر ماه مارس یا اوایل ماه آوریل همه مشتاقانه به انتظار پیش گویی هواشناسان تلویزیون درباره روز شکوفایی درختان گیلاس در هر شهر می نشینند. سپس جشن های تماشای گل زیر درختان گیلاس برپا می شود. عمر شکوفه های صورتی رنگ و ظریف گیلاس فقط یک یا دو هفته است و پس از آن گل های دیگر بهاری نظیر گـــلیسین (wisteria) پدیــــدار می شوند.
پس از بهار، تابستان یا ناتسو (natsu) فرا می رسد که از ماه مه تا اوایل سپتامبر به طول می انجامد. اوایل تابستان یا شوکا (shoka) دوران کوتاهی با روزهای گرم و آفتابی است.
سپس فصل بارندگی یا تسویو (tsuyu)  فرا می رسد که در آن تقریباً هر روز ممکن است باران ببارد. در طول تابستان به استثناء هوکایدو که کاملاً معتدل است در سراسر ژاپن هوا گرم و شرجی است. در اواسط تابستان یا ماناتسو (manatsu) در ماه اوت که
هوا گرم اما صاف است بسیاری از مردم به چادرزدن در دامان طبیعت، پیاده روی و
گردش و شنا می پردازند. پاییز یا آکی (aki) از سپتامبر تا نوامبر به طول می انجامد. در این فصل هوا خشک تر و سردتر می شود گاه باران و حتی بادها و توفانهای شدید وزیدن می گیرد و به دنبال آن برگ ها تغییر رنگ می دهند . در پاییز طی جشن های
متعدد محلی برنج و سایر محصولات برداشت می شود.
در زمستان یا فویو (fuyu) که از اواخر نوامبر تا فوریه طول می کشد بادهای سرد سیبریایی و مغولی از سمت سیبری و مغولستان به ژاپن می رسند. گرچه دمای هوا در جنوب معتدل است دمای هوای توکیو در اکثر روزها تنها کمی از صفر درجـــه بالاتر می رود. در مناطق شمالی جزیره هونشو (Honshu)   که توهوکو (Tohoku)  و هوکوریکو (Hokuriku) نامیده می شوند برف سنگینی می بارد و هوای هوکایدو بسیار سرد می شود. هوای سرد مناطق شمالی مانع از آن نمی شود که مردم اقصی نقاط جهان به منظور تماشای مجسمه های عظیم برفی و یخی به شهر ساپورو (Sapporo)  پایتخت هوکایدو سفر کنند.

 
گیاهان و حیوانات
در ژاپن بین 4000 تا 6000 گونه گیاه می روید. در فرهنگ ژاپنی برخی گیاهان دارای معانی نمادینی هستند. به عنوان مثال شکوفه های گیلاس یا ساکورا (sakura)         نمایانگر زیبایی کوتاه مدت و درخت کاج یا ماتسو (matsu) نماد عمر طولانی است.
در غذاهای ژاپنی نه تنها از میوه ها و حبوبات بلکه حتی از برخی از گلها و برگها استفاده می شود. تاثیر زیبایی گیاهان در هنر گل آرایی به سبک ژاپنی که ایکه بانا            (Ikebana) نامیده می شود و نیز در نقاشی، بافندگی، سفالگری و ظروف و وسایلی که با لاک مخصوص رنگ آمیزی می شوند دیده می شود. ژاپنی ها از گیاهان در داروسازی، رنگرزی منسوجات، ساخت کاغذ و ابزار نیز استفاده می کنند.
حیات وحش در ژاپن منحصر به فرد است و برخی از گونه های دارکوب، قرقاول، سنجاقک، خرچنگ، کوسه ماهی، حلزون، سمندر و پستانداران دریایی ژاپن در هیچ جای دیگری یافت نمی شوند. با وجود این تنوع و گوناگونی تنها 118 نوع پستاندار وحشی زمینی در ژاپن زندگی می کنند که بیشتر آنها جوندگان کوچکند.
حیواناتی مثل خرس، گوزن، گراز، سنجاب های پرنده، خفاش، میمون و نوعی راکون به نام سگ راکون از جمله وحوش ژاپن هستند.
گرچه در ژاپن به طور سنتی نسبت به برخی حیوانات مانند روباه که تا حدی حیله گر شناخته شده دیدی خرافه آمیز وجود دارد مردم ژاپن معمولاً خود را به طبیعت بسیار نزدیک حس می کنند.